Van HiQ naar Hifi en toch weer een beetje HiQ (1958)
 

door René Rijzewijk

Deel 1, de aanschaf

Bij een toevallige constatering kan onverwacht toch een bom barsten. 
Dat bleek maar weer toen een goede kennis me er op attendeerde dat er op de plint van de AD5041 (die ik dacht te hebben) een typeplaatje is aangebracht. Nooit bij stil gestaan en daarnaast bleek hij onopvallend verborgen rechts in de onderhoek van de kast.

Zoals de luidspreker bij mij staat opgesteld in een hoek van de kamer valt het beslist niet op en zelfs als je bukt zie je het niet. Dus het fototoestel tegen de plint van de muur en op goed geluk een foto maken. Leve de automatische scherpstelling van de digitale camera’s!

Eenmaal de foto op mijn PC constateerde ik tot mijn verbazing dat het typenummer AD5040 vermeld stond. Dit is een 1200 ohm luidspreker! De weergave op de B7X73A is er niet minder om, ondanks dat deze een uitgangsimpedantie van 800 ohm heeft.

Het blijkt dus een tamelijk zeldzaam exemplaar te zijn, dat heeft zo zijn voor- en nadelen. In ieder geval bekruipt je het gevoel van "dat kan beter met het geluid" omdat de AD5040 dus niet maximaal presteert op de HiQ radio. 

Het digitale archief werd geraadpleegd en bij de gegevens van de AD5040 wordt vermeld dat bij deze luidspreker de versterker AG9006 geadviseerd wordt. Nou ja, geadviseerd, er is maar één versterker met een uitgangsimpedantie van 1200 ohm en dat is de AG9006.

De AD5040 is van 1959 en de versterker van enkele jaren eerder. In ieder geval staat hij vermeld in de Philips brochure "High-Fidelity, een nieuw gebied van geluidsweergave" uit 1957. Hierin wordt bij de genoemde versterker de luidsprekerset AD5032 geadviseerd met de "lieve" prijs van 895 gulden. Een groot bedrag in die tijd. 

De versterker zelf kostte 495 gulden en werd alleen voorbijgestreefd door de voor- en eindversterker-combinatie AG9004 en AG9007, samen voor de aanschafprijs van 1250 gulden! Overigens is deze set 800 ohm. Dus niet passend bij mijn luidsprekerkast. 

De speakers in de kast zijn de volgende: AD4200 lage tonen weergever, een AD3700 400 ohm en een van 800 ohm. Dit was toch wel verrassend. De AD4200 wordt als zodanig niet genoemd op de magneet, maar met het bijzondere typenummer 4924288. Dat maakt nieuwsgierig. 

Herman, die graag op onderzoek gaat, had de AG9006 al snel op een Duitse veilingsite achterhaald en vroeg of ik interesse had. Uiteraard had ik dat. 
De versterker werd aangekocht en is onlangs gearriveerd. 

Hij ziet er nog goed uit. Redelijk origineel met dien verstande dat er een microfooningang op gemaakt was en dat ziet er op de chassisplaat niet fraai uit met eenvoudige kroonstenen. Om die reden zitten er ook twee extra draaiknoppen op de plint van het front. De seleengelijkrichters zijn helaas ook vervangen en dat verdiend dus ook extra aandacht. Gelukkig zitten alle originele condensatoren er nog op. Ook dit vraagt natuurlijk aandacht. Onze technische man Peter gaat er de komende weken mee aan de slag. 

Esthetisch wordt de versterker weer geheel netjes gemaakt. 
De typisch jaren vijftig industriële vormgeving is een plaatje om te zien. Een heel technisch uiterlijk, er zijn ongetwijfeld mensen die het niet mooi vinden, maar ik wel. Juist wel. 

Het plan is om er twee satelliet luidsprekers bij te voegen voor extra spreiding van midden en hoge tonen. Dit dus volgens het HiQ principe van de drie bekende radio’s. De Garrard 4HF blijft gehandhaafd. 

Op de techniek komen we later terug. Wel kan alvast verteld worden dat de AG9006 voorzien is van een Circlotron eindtrap. Dit is tamelijk uniek. 
Peter verteld er in het kort het volgende over (later volgt een uitgebreid verhaal):

Wat is het verschil tussen een gewone 800 Ohm eindtrap en de Circlotron?
Wel, de 800 ohm eindtrap heet ook wel seriebalans eindtrap en die naam geeft al aan dat er dingen in serie staan. Bij de seriebalans staan de eindbuizen voor DC (gelijkspanning) in serie en voor AC (wisselspanning) parallel. Het voordeel is dat de belastingsweerstand daalt tot 1/4 van de gebruikelijke weerstand. Het lukt nu om de belastingsweerstand te laten dalen tot 800 ohm, dus geen uitgangstrafo meer nodig! En een goede uitgangstrafo maken, dat was niet makkelijk.

Een Circlotron eindtrap bestaat in feite uit twee eindbuizen die in tegenfase worden aangestuurd en waarvan de uitgangsstromen door een en dezelfde belasting worden geleid. De eindbuizen liggen a.h.w. spiegelbeeldig over elkaar. De Circlotron heeft dezelfde voordelen als de seriebalans:

geen gelijkstroom door de belasting
lage uitwendige weerstand
een uitgangstrafo is erg eenvoudig, deze kan als autotrafo gewikkeld worden of zelfs worden weggelaten (OTL).

Nadeel: er zijn minimaal twee aparte voedingen nodig vanwege de opzet van de schakeling. Philips gebruikt er zelfs drie: 2 voor de eindtrap en een voor de voorversterkertrap.

Na het reinigen van de versterker ziet deze er zo uit:


Deel 2, de luidsprekerkast


Philips AD5032B|

Vorige week hebben we een Philips AD5032B luidsprekerkast voor de completering van mijn hifi set mogen ontvangen. Deze zeldzame kast is uit 1956. DE ideale baskast voor bij mijn AG9006 en de onlangs verworven satelliet-luidsprekers. De AG9006 wordt nu door onze technische man onderhanden genomen en geschikt gemaakt voor veelvuldig gebruik. 

De AD5032B ziet er nog erg goed uit. Het fraaie fineer had slechts een lichte behandeling nodig. Het doek was een stuk minder en niet meer schoon te krijgen, ondanks verwoede pogingen. Daarom is Ben Dijkman benaderd en met behulp van zijn nieuwe site is er een prachtig doek gekozen die het oude enigszins benaderd en van dichtbij bekeken zelfs fraaier is. Ben was ook de leverancier van de fraaie Philips schildjes voor de satelliet luidsprekers. De kast is opgeknapt door onze HiQGN vriend Herman, waarvoor dank!

Scheidingsfilter Philips AD9103

In de luidspreker horen een AD9710AM en een AD9710BM te zitten. Samen zijn deze dan 1200 ohm. De BM ontbrak echter en was in het verleden vervangen door een 9710M, 7 ohm. Kennelijk om de kast full-range te maken. Gelukkig was de scheidingsfilter AG9103 niet verwijderd. Dit fraaie kastje, compleet met Philips logo, zit nog steeds onder de kast. Met dank aan Henk te A. hebben we een AD9710BM mogen ontvangen en deze zal op zijn oorspronkelijke plek geplaatst worden, zodat de kast weer authentiek is qua weergave. 

Momenteel bezit ik de AD5040 en deze kast was in eerste instantie zelfs de aanleiding om de hifi set te gaan samenstellen. Daar de B7X73A dan een baskast moest ontberen gingen we op zoek naar een andere. Zodoende kwam via een vriendelijke mail de AD5032B in het vizier. Uiteindelijk hebben we besloten om deze kast te gaan gebruiken bij de hifi set. De AD5040 blijft bij de HiQ radio. 

De AD5032B is een flinke kast, totaal 82cm diep en 92cm breed, 80cm hoog en weegt 45 kilo! Hij is flink voorzien van een dubbele laag dempingensmateriaal. De plaat waar de beide luidsprekers op gemonteerd zijn is 3 cm dik. Maar hele kast is eigenlijk totale degelijkheid. De set luidsprekers kostte in 1957 895 gulden, dus de "akoestische box" zal zo rond de 500 gulden hebben gekost, even veel als de AG9006. Een heel vermogen en een totale hifi set liep zo al gauw tegen de 2000 gulden.

Al met al ben ik zeer blij met deze set. Binnenkort wordt het geheel geďnstalleerd en ik ben erg benieuwd naar de muziekweergave. 


De Philips AD5032B in gerestaureerde staat

Deel 3, Hifi uit 1957 in gebruik

Inmiddels zijn de AG9006 en de AD5032B aangekomen en worden tot volle tevredenheid gebruikt. Wat een prachtige dynamiek!


Wisselfilter (geopend)

De eerste dagen moest de AG9006 zich duidelijk zetten, maar naarmate de eerste week vorderde werd het geluid steeds fraaier. Dankzij John Hupse ben ik ook in het bezit gekomen van het legendarische Shure M3D element. Werkelijk een prachtig element dat goed aansluit op de hifi set. In een Garrard folder uit 1960 wordt dit Shure element al genoemd als top element bij de 4HF. Men kon de 4HF draaitafel met verschillende elementen aanschaffen en de M3D was de top, welke dan samen twee keer zo duur waren dan een 4HF met een standaard element. Mijn exemplaar komt ook uit 1960.


Shure element

Op 17 april 2010 kwam Peter Boin de AG9006 volledig gereviseerd brengen en het moet gezegd worden dat hij een top prestatie geleverd heeft. Het geheel ziet er prachtig uit, getuige de hier getoonde foto’s. Zelf zal Peter komende tijd een artikeltje schrijven over de revisering zoals hij die uitgevoerd heeft.

En het resultaat is er naar! Het geheel klinkt prachtig. Ook de AD5032B geeft een prachtige strakke weergave met de AD9710AM en -BM. Deze laatste werd welwillend geschonken door een andere liefhebber en aldus is de luidspreker weer geheel in originele staat terug gebracht. 

Het was nog een hele toer om de kast binnen te krijgen, want hij weegt maar liefst 45 kilo. De deuren in het huis waar ik woon zijn nog van ouderwetse breedte, dus moest de luidspreker via de tuindeur naar binnen gedragen worden. Het aansluiten op de scheidingsfilter van de bedrading voor de AD3700 satellieten en de AG9006 was uiteraard een koud kunstje en het geheel kon getest worden. 

In eerste instantie was ik wat teleurgesteld, maar na enkele dagen spelen werd ik steeds enthousiaster. Zoals eerder gezecht moest de versterker zich nog behoorlijk “zetten” en dat was te horen. 

Inmiddels zijn we enkele weken verder en ik kan mijn geluk niet op betreffende de weergave. Maar ook over de opstelling in mijn geheel in fifties stijl ingerichte luisterkamer ben ik zeer tevreden. Zowel de versterker als de grote luidspreker met zijn fraaie fineer zijn ware pronkstukken. De satellieten passen zich er goed bij aan.


Linker- en 


rechter satelliet




<- Binnenin zit een Philips AD3500AM speaker

De oorspronkelijke kastjes hiervoor waren in hetzelfde fineer uitgevoerd als de grote bas-kast. Daar die kastjes eenvoudigweg niet te kopiëren zijn hebben we besloten ze donkerbruin te schilderen. Niet zomaar donkerbruin, maar de exacte kleur welke Philips veel gebruikte voor de niet gefineerde delen van de radio’s in die tijd. Het eenvoudige maar fraaie doek en de Philips logo’s komen van Ben Dijkman. Aldus zijn de beide satellieten fraaie completeringen bij de gehele hifi set. Mocht ik de originele satellieten ooit nog eens vinden… Een bijna onmogelijke opgave, daar de AD5032-set eenvoudigweg uiterst zeldzaam is. Ik mag al blij zijn de grote kast gevonden te hebben! Zoals gezegd een waar pronkstuk. 

Philips heeft in de tweede helft van de jaren vijftig met deze hifi set een fraaie prestatie geleverd die echter niet goedkoop was. Eigenlijk onbetaalbaar voor de meeste mensen in die tijd. Totaal heeft de set in die tijd tussen de 2000 en 2500 gulden gekost, dat was een waar vermogen en men kan gerust spreken van een High-End set voor die tijd.

René Rijzewijk